BABESZJOZA
Babeszjoza psów jest transmisyjną chorobą przenoszoną przez kleszcze, której czynnikiem etiologicznym są wewnątrzerytrocytarne pierwotniaki z rodzaju Babesia. Objawy kliniczne stwierdzane u psów cierpiących na babeszjozę są bardzo zróżnicowane. Choroba może przebiegać nadostro, ostro oraz przewlekle. Różne izolaty pasożytów charakteryzuje różna zjadliwość. Niektóre powodują rozwój ciężkiej choroby z nasiloną parazytemią i śmiercią zwierząt, w przebiegu zarażeń innymi notuje się natomiast niską parazytemię, i przejściowe występowanie łagodnych objawów choroby.
Anemia w przebiegu babeszjozy jest następstwem wewnątrz- jak i zewnątrznaczyniowej hemolizy, ponadto występuje zwiększenie lepkości erytrocytów, ich odkładanie się w kapilarach i zastój krwi w naczyniach włosowatych, co może prowadzić do rozwoju ostrej niedokrwistości i dysfunkcji narządów wewnętrznych np. nerek, rozpadu mięśni prążkowanych lub zaburzeń nerwowych. Zjawiska te nasilają hemolizę i potęgują zaburzenia krzepnięcia krwi. Rozwój anemii w przebiegu babeszjozy może mieć tło immunologicznego. Anemia, niezależnie od jej podłoża, ma charakter postępujący, a jej następstwami są hemoglobinemia, hemoglobinuria, bilirubinemia i rozwój żółtaczki. Towarzyszy jej uwalnianie endogennych pirogenów prowadzących do rozwoju gorączki. Spadkowi liczby erytrocytów towarzyszy niedostateczne zaopatrywanie tkanek w tlen, co z kolei prowadzi do rozwoju kwasicy i przyczynia się do uszkodzenia komórek i tkanek. Zaburzenia przepływu krwi zwłaszcza w układzie naczyń włośniczkowych mogą prowadzić do rozwoju wewnątrznaczyniowego zespołu wykrzepiania (DIC) i nasilać istniejącą już hipoksję. Wszystkie z przedstawionych powyżej nieprawidłowości, łącznie z blokowaniem kłębuszków nerkowych przez pozostałości uszkodzonych erytrocytów, prowadzą do rozwoju drugiego obok anemii syndromu chorobowego obserwowanego w babeszjozie jakim jest niewydolność wielonarządowa, objawiająca się zaburzonymi funkcjami nerek, wątroby, niekiedy wystąpieniem objawów nerwowych, słabością mięśni i stawów. Brak podjęcia terapii piroplazmozy skutkuje rozwojem wstrząsu i śmiercią zarażonego zwierzęcia
BORELIOZA
Borelioza (choroba z Lyme) jest wielonarządową chorobą, u podłoża której leży wzmożona reakcja immunologiczna organizmu na wysoce patogenne krętki Borrelia burgdorferi sensu lato. Jest ona najczęściej diagnozowaną infekcją odkleszczową u ludzi i zwierząt na półkuli północnej. Rocznie w Europie notowanych jest ponad 65 000 przypadków boreliozy u ludzi. Interakcje pomiędzy bakteriami, ich wektorem (kleszcze) oraz organizmem zakażanego gospodarza decydują o tym, czy u tego ostatniego dojdzie do rozwoju choroby. Wszystkie chorobotwórcze gatunki bakterii mogą być przyczyną rumienia wędrującego, ale w wielu przypadkach poza tym objawem indukują rozwój odmiennych zaburzeń. W przebiegu infekcji B. burgdorferi s.s. najczęściej obserwuje się zapalenia stawów oraz objawy neurologiczne. B. garinii jest czynnikiem etiologicznym neuroboreliozy u ludzi, natomiast B. afzelii – przewlekłego zapalenia skóry u ludzi i zwierząt. Wektorem przenoszącym krętki pomiędzy różnymi gatunkami zwierząt oraz na człowieka jest Ixodes ricinus. W czasie pierwszych 24 godzin żerowania kleszczy na powłokach ciała zwierząt i ludzi nie dochodzi do przeniesienia krętków z organizmu zakażonego kleszcza do organizmu gospodarza, w związku z czym wczesne usunięcie pajęczaków ze skóry jest czynnikiem znacznie zmniejszającym ryzyko rozwoju choroby. W medycynie weterynaryjnej spośród zwierząt domowych i gospodarskich choroba z Lyme najczęściej notowana jest u koni i psów. U psów najczęstszymi objawami towarzyszącymi boreliozie są gorączka i kulawizna, dochodzić może także do zapalenia mięśnia sercowego. Borelioza jest chorobą przenoszoną przez kleszcze, dlatego wszelkie środki ograniczające możliwość kontaktu pajęczaków z ludźmi i ze zwierzętami będą minimalizowały niebezpieczeństwo jej rozwoju. Należy unikać miejsc żerowania kleszczy, zwłaszcza w okresie ich aktywności. Sierść zwierząt po spacerach należy dokładnie badać pod kątem obecności kleszczy, a te – o ile zostaną stwierdzone – należy niezwłocznie usuwać. Należy pamiętać, że aby doszło do zakażenia, konieczne jest utrzymywanie się wbitego w skórę kleszcza przynajmniej przez 12-24 godzin, dlatego wczesne usunięcie pajęczaków skutecznie chroni przed rozwojem choroby. U zwierząt wskazane jest profilaktyczne stosowanie preparatów przeciwko ektopasożytom dostępnych w formie sprayów, preparatów typu spot on, tabletek oraz obroży.
ERLICHIOZA MONOCYTARNA
Erlichiozy są grupą chorób transmisyjnych wywoływanych przez wewnątrzkomórkowe Gramujemne drobnoustroje. Rezerwuarem tego zarazka są prawdopodobnie psy. Przebieg kliniczny erlichioz u zwierząt jest uwarunkowany wieloma czynnikami, takimi jak gatunek i szczep patogenu czy też status immunologiczny gospodarza. Erlichioza monocytarna może przebiegać ostro, przewlekle lub subklinicznie. Okres inkubacji w przypadku choroby o przebiegu ostrym wynosi 8-20 dni. Drobnoustroje atakują jednojądrzaste fagocyty-monocyty, w obrębie których ulegają podziałom, a następnie niszczą błony komórkowe opadniętych komórek i atakują kolejne. W patogenezie choroby dużą rolę odgrywają mechanizmy immunologiczne. Istotny jest także udział śledziony. Przebieg kliniczny erlichiozy jest uzależniony od osobniczych predyspozycji, szczepu bakterii oraz ewentualnej obecności chorób towarzyszących. Pierwsze objawy są niespecyficzne. U zakażonych psów obserwuje się: apatię, brak apetytu, gorączkę oraz utratę masy ciała. Ponadto obserwuje się wypływ z oczu i nosa, obrzęki obwodowych części ciała oraz pojawianie się wybroczyn na skórze i błonach śluzowych. Trombocytopenia rozwijająca się w przebiegu choroby oraz upośledzenie prawidłowej funkcji płytek krwi skutkują skłonnościami do krwawień i krwotoków. Obserwowane niekiedy objawy neurologiczne (drgawki, ataksja, objawy przedsionkowe, przeczulica czy upośledzenie funkcji nerwów czaszkowych) są efektem zapalenia opon mózgowych lub wynaczynień w centralnym układzie nerwowym. Po upływie 2-4 tygodni od pojawienia się ostrych objawów choroby psy mogą ulec spontanicznemu wyzdrowieniu lub też infekcja przechodzi w fazę subkliniczną, która może trwać miesiące, a nawet lata. Pozostać przewlekła choroby spotykana jest rzadko. Przypuszcza się, że jej rozwój jest uwarunkowany pewnymi predyspozycjami genetycznymi psów do takiego przebiegu infekcji. Bardzo często u przewlekle zakażonych osobników dochodzi do hipoplazji szpiku kostnego, efektem którego jest pancytopenia. Ponieważ w przebiegu choroby rozwija się silna immunosupresja, erlichiozie monocytarnej bardzo często towarzyszą wtórne zakażenia i inwazje pasożytnicze (głównie pierwotniacze).
ANAPLAZMOZA GRANULOCYTARNA
Anaplazmoza granulocytarna jest transmisyjną, wielonarządową chorobą ludzi i zwierząt, przebiegającą z trombocytopenią. Czynnikiem etiologicznym granulocytarnej anaplazmozy psów jest Anaplasma phagocytophilum. Choroba występuje w okresie wiosennym i jesiennym – sezonie aktywności kleszczy. Czynnikami ryzyka decydującymi o możliwości wystąpienia choroby u psów są pora roku oraz zakażenia towarzyszące. Anaplazmoza granulocytarna może towarzyszyć innym chorobom odkleszczowym, takim jak: erlichioza, babeszjoza czy borelioza, dlatego też w przypadku stwierdzenia u psa którejkolwiek z wymienionych infekcji/inwazji wskazane jest również przeprowadzenie badania w kierunku zakażeń na tle Anaplasma spp. Aby doszło do transmisji choroby, pajęczaki muszą być przytwierdzone do skóry żywiciela przez przynajmniej 36-48 godzin. Jednym z charakterystycznych zaburzeń notowanych w przebiegu anaplazmozy granulocytarnej jest trombocytopenia. Okres inkubacji anaplazmozy granulocytarnej wynosi 1-2 tygodni. Pierwsze objawy choroby są nieswoiste. U psów rozwija się gorączką, zwierzęta są apatyczne i ospałe, nie wykazują apetytu. Stosunkowo często obserwuje się bolesność mięśni oraz kulawizny, będące następstwem zapalenia stawów. U zakażonych osobników notowano także kaszel. Rzadziej obserwuje się polidypsję, bladość błon śluzowych, wymioty, biegunkę oraz wybroczyny na błonach śluzowych, krwiste stolce oraz krwawienia kropelkowe z nosa. Z innych nieprawidłowości należy wymienić powiększenie węzłów chłonnych oraz śledziony, będące następstwem hiperplazji tkanki limfatycznej. Podejrzewa się, że następstwem zakażeń A. phagocytophilum może być także rozwój objawów nerwowych.